Cỏ mần trầu là một loại cỏ dại rất đỗi quen thuộc, mọc tràn lan ven đường với rất nhiều công dụng trong việc chữa bệnh mà không phải ai cũng biết. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về công dụng, các bài thuốc và những lưu ý khi tận dụng loại cỏ dại này cho sức khỏe con người.
Cỏ mần trầu là gì?
Cỏ mần trầu hay còn được biết đến với những tên gọi khác như ngưu cân thảo, cỏ vườn trầu, thanh tâm thảo, cỏ chỉ tía, cỏ bắc… Tên khoa học của cây là Eleusine indica (L.) Gaertn, thuộc họ Lúa (Poaceae).
Đây là một loại cây thảo nhỏ, sống hàng năm, mọc thành từng cụm sum suê. Thân cây phân nhánh, mọc bò dài sau đứng thẳng, cao khoảng 30 – 50cm. Lá mọc so le, có hình dải nhọn, xếp thành 2 dãy cách nhau, bẹ lá mỏng có lông, phiến lá nhẵn và mềm.
Cụm hoa của mần trầu mọc thành bông, gồm 5 – 7 bông nở ở ngọn và có 2 bông khác nở thấp hơn trên một cán hoa, trông giống như những ngón tay. Quả của mần trầu thuôn dài khoảng 3 – 4 mm. Mần trầu ra hoa kết quả vào khoảng tháng 5-7 hàng năm.
Cỏ mần trầu thường dễ bị nhầm lẫn với cỏ chân vịt, có tên khoa học là Dactyloctenium aegyptium (L.) Richt, cùng thuộc họ Lúa (Poaceae), nhưng không có bông tách rời và mọc thấp hơn.
Ở nước ta, cây mần trầu mọc ở khắp mọi nơi, thường mọc thành đám trong các bãi đất, ở vùng đồng bằng, trung du cho đến vùng núi cao.
Những cây cỏ mần trầu mọc từ hạt và xuất hiện vào cuối mùa xuân. Sau khi ra hoa quả, cây sẽ tàn lụi vào mùa hè. Ở những vùng núi cao có điều kiện mưa ẩm khác nhau, cây mần trầu có thể mọc từ hạt gần như vào quanh năm.
Những công dụng của cỏ mần trầu
Bộ phận của cây mần trầu được sử dụng làm thuốc bao gồm cả cây, có thể thu hái quanh năm và sử dụng tươi hoặc phơi khô. Dưới đây là một số tác dụng của cây cỏ mần trầu khi sử dụng trong việc chăm sóc sức khỏe:
Tác dụng hạ huyết áp
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây cỏ mần trầu khô chứa các chất hoạt động kháng tăng huyết áp. Theo một nghiên cứu về hoạt động chống tăng huyết áp của cây cỏ mần trầu, các chiết xuất etanolic và chloroform từ cây này đã được chứng minh có tác dụng giúp hạ huyết áp. Trong đó, chiết xuất etanolic được cho là có hiệu quả chống tăng huyết áp đáng kể hơn so với chiết xuất methanolic.
Đối với những người bệnh bị huyết áp cao có thể kết hợp sử dụng các sản phẩm hạ huyết áp để tăng cường hiệu quả điều trị, giảm tình trạng khó chịu do tăng huyết áp. Đồng thời, giúp tăng tính bền vững của thành mạch và giảm các triệu chứng khó chịu, không thoải mái.
Tác dụng kháng khuẩn
Các chuyên gia phân tích đã chỉ ra rằng cả chiết xuất methanolic và chloroform từ cỏ mần trầu có tác dụng kháng khuẩn mức độ từ thấp tới vừa đối với một số loại vi khuẩn như Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa và Salmonella choleraesuis.
Tác dụng kháng khuẩn của cỏ mần trầu có thể giúp ngăn ngừa và hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh do các loại vi khuẩn này gây ra. Ngoài ra, loại cỏ này cũng có các đặc tính kháng oxy hóa và kháng gây độc tế bào, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác động tổn hại của các gốc tự do và các tác nhân gây độc hại.
Tác dụng giúp hỗ trợ và bảo vệ chức năng thận
Trong một nghiên cứu về tác dụng của chiết xuất lá cỏ mần trầu trên chuột được tiêm L-NAME, nhóm được điều trị bằng dịch chiết cỏ mần trầu ở liều 200mg/kg đã đạt hiệu quả tương đương trong việc kiểm soát các chỉ số Creatinine, Urea, ion Na+ và K+ so với nhóm điều trị bằng Losartan ở liều 12.5mg/kg. Kết quả này cho thấy tác dụng cao của dịch chiết cỏ mần trầu trong việc bảo vệ chức năng thận.
Công dụng hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu, bảo vệ gan
Cỏ mần trầu trị bệnh gì? Cỏ mần trầu cũng có tác dụng hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu và bảo vệ gan. Các nghiên cứu thực hiện trên nhóm chuột gây béo phì đã cho thấy rằng cao chiết từ cây mần trầu với dung môi Hexan có tác dụng làm giảm cholesterol toàn phần và LDL (lipoprotein xấu), đồng thời tăng HDL (lipoprotein tốt) so với nhóm đối chứng.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cao chiết mần trầu cũng có tác dụng cải thiện các chỉ số men gan AST và ALT, bảo vệ gan khỏi tổn thương.
Điều này cho thấy thanh tâm thảo có tiềm năng hỗ trợ trong việc điều trị và phòng ngừa các vấn đề về lipid máu, giúp cải thiện chức năng gan và duy trì sự cân bằng lipid trong cơ thể.
Tác dụng chống viêm, hạ sốt
Hoạt chất C-glycosylflavones có trong chiết xuất từ cây mần trầu đã được chứng minh có khả năng kháng viêm hiệu quả ở nhóm chuột mắc cúm hoặc viêm phổi. Nghiên cứu khác cũng đã chỉ ra rằng chiết xuất etanolic và etyl axetat từ cỏ mần trầu có khả năng giảm phù chân chuột do xylem gây ra, và điều này đồng nghĩa với khả năng chống viêm của cây cỏ mần trầu.
Những tác dụng này là nhờ vào các thành phần hoạt chất có trong cây mần trầu, và chúng có thể có tiềm năng hỗ trợ điều trị các bệnh viêm và hạ sốt ở con người.
Ngăn ngừa tình trạng rụng tóc
Trong cỏ vườn trầu, có chứa hoạt chất Beta-sitosterol, có tác dụng giảm cholesterol xấu và cholesterol toàn phần trong cơ thể. Ngoài ra, Beta-sitosterol còn có khả năng ức chế hoocmon DHT – một loại hoocmon gây ra tình trạng tóc mỏng, dễ gãy rụng và làm chậm quá trình mọc tóc.
Ngoài Beta-sitosterol, cỏ mần trầu non còn chứa Palmitoyl, một chất có tác dụng khử các gốc tự do, giúp hạn chế tình trạng gãy rụng tóc. Palmitoyl cũng có tác dụng bảo vệ và ngăn chặn tác nhân có hại từ cả bên trong và bên ngoài cơ thể, có thể gây ảnh hưởng tới tóc.
Cỏ mần trầu được sử dụng trong những bài thuốc dân gian nào?
Cỏ mần trầu trị bệnh gì? Dưới đây là một số bài thuốc dân gian được cha ông ta sử dụng từ cỏ mần trầu:
Bài thuốc cỏ mần trầu chữa cao huyết áp
Bài thuốc cỏ mần trầu có thể được sử dụng như một phương pháp hỗ trợ trong việc điều trị bệnh cao huyết áp. Tuy nhiên, cần nhớ rằng việc điều trị bệnh cao huyết áp cần phải được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ và bài thuốc chỉ nên dùng như một phương pháp bổ trợ, không thể thay thế cho thuốc được kê đơn.
Nguyên liệu:
- 500g cây cỏ mần trầu
- 1 bát nước sôi
Cách chế biến và sử dụng
- Rửa sạch, thái nhỏ và giã nát để tác lấy nước cốt.
- Đổ một bát nước sôi vào giã nát và để nguội. Sau khi nguội, vắt cây cỏ mần trầu lấy nước cốt.
Cỏ mần trầu chữa viêm tinh hoàn
Hỗn hợp cỏ mần trầu và ích mẫu mỗi loại 40g, sắc lấy nước uống trong ngày.
Cách chế biến và sử dụng
- Rửa sạch cỏ mần trầu và ích mẫu để loại bỏ bụi bẩn, cặn bẩn.
- Cắt nhỏ cỏ bắc, ích mẫu để dễ sắc chế. Cho hỗn hợp vào nồi hoặc ấm đun nước sôi. Sắc trong khoảng 20, 30 phút rồi uống.
Cỏ mần trầu chữa đại tiện ra máu đen
Với bài thuốc chữa đại tiện ra máu đen này, bạn có thể áp dụng theo công thức như sau:
Nguyên liệu
- 1 nắm lá cỏ mần trầu tươi
- 1 nắm ké đầu ngựa
- 1 nắm cành lá muồng trâu
- 1 nắm trắc bách diệp
- 1 nắm rễ tranh sao đen
- 1 nắm cam thảo nam
- 1 nắm rau má
- 2 nắm lá cỏ mực
- 9 lá ngải cứu
- 1 thìa nhọ nồi gang
- 3 lát gừng tươi
- 5 củ sả
- 2 thìa nhỏ tóc đốt
Cách thực hiện:
- Rửa sạch tất cả các loại thảo dược và củ.
- Đem hỗn hợp lá cỏ mần trầu, ké đầu ngựa, cành lá muồng trâu, trắc bách diệp, rễ tranh sao đen, cam thảo nam, rau má và lá cỏ mực đổ nước ngập mặt, sắc đến còn khoảng 2 bát nước.
- Chia đôi, uống 2 lần mỗi ngày.
Bài thuốc cỏ mần trầu để trị băng huyết
Bài thuốc chữa trị băng huyết từ cỏ mần trầu và các loại thảo dược khác có thể được áp dụng theo công thức như sau:
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
1 nắm cỏ mần trầu, cây ké, cỏ mực, rau má, rễ tranh, cam thảo nam, vỏ của một quả quýt, cây muồng trâu thái nhỏ, 10 lá ngải cứu, 10 củ sả thái, 10 lát gừng.
Cách thực hiện:
- Rửa sạch tất cả các loại nguyên liệu.
- Cho nước ngập mặt vào hỗn hợp dược liệu, đun sôi đến khi cạn còn khoảng 2 bát nước, chia đều uống ngay trong ngày.
Cải thiện tình trạng vú sưng đau ở phụ nữ đang cho con bú
Bài thuốc từ cỏ mần trầu và các loại thảo dược khác dưới đây có thể được sử dụng để cải thiện tình trạng vú sưng đau ở phụ nữ đang cho con bú.
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
- 40 gam mỗi vị các loại gồm: Cỏ mần trầu, mướp đắng, măng sây, lá vông nem, cây cỏ mực
- 20 gam mỗi vị gồm: rễ tranh, củ cỏ ống, rau sam, dây hoàng đằng, thổ phục linh, măng tre già, lá ớt, cỏ the.
- 12 gam bồ công anh.
- 16 gam mỗi vị gồm: me đất, dây cườm thảo, cây chó đẻ răng cưa.
Cách thực hiện:
-
- Rửa sạch tất cả nguyên liệu.
- Đem hỗn hợp sắc nước cho đến khi 4 bát nước còn khoảng 2 bát nước thuốc thì chia đều ra uống trong ngày. Kiên trì sử dụng cho đến khi tình trạng sưng đau vú cải thiện.
Bài thuốc kích thích tiêu hóa và giải độc gan
Bài thuốc kích thích tiêu hóa và giải độc gan từ cỏ mần trầu có thể được thực hiện bằng cách sử dụng một số nguyên liệu từ cỏ và các thảo dược khác.
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
- 8g cỏ mần trầu
- 8g cam thảo
- 8g cỏ mực
- 8g ké đầu ngựa
- 8g cỏ tranh
- 8g mơ tam thể
- 4g trần bì
- 4g củ sả
- 2g sinh khương
Cách chế biến và sử dụng:
- Rửa sạch tất cả các nguyên liệu thảo dược để loại bỏ cặn bẩn và tạp chất.
- Cho tất cả các nguyên liệu vào một ấm hoặc nồi, thêm 400ml nước.
- Đun sôi lửa nhỏ trong khoảng 10-15 phút để các thành phần hấp thụ vào nước.
- Tắt bếp và để nước thuốc nguội tự nhiên.
- Lọc nước thuốc qua một lớp vải sạch hoặc giấy lọc để loại bỏ cặn bã.
- Uống nước thuốc trong ngày, chia thành các lần uống phù hợp với tình trạng sức khỏe.
Chữa chứng nổi mụn trong miệng
Bài thuốc từ cỏ vườn trầu có thể giúp chữa chứng nổi mụn trong miệng như viêm loét miệng hay tụt huyết lưỡi. Dưới đây là một bài thuốc đơn giản và tự nhiên từ cỏ mần trầu:
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
- Mần trầu, rễ cỏ tranh, rau má, cây muồng trâu, rau sam, cỏ mực, rau dền trắng, cây đậu săng, rau ngót, cây ké, cam thảo nam, mỗi thứ 1 nắm.
- 2 khoanh mỏng bí đao.
- 10 lát củ sả.
- Vỏ quýt.
- 3 lát gừng.
Cách chế biến và sử dụng
- Rửa sạch tất cả các loại thảo dược và nguyên liệu.
- Cho tất cả vào nồi, thêm nước ngập mặt.
- Đun sôi, sau đó đun nhỏ lửa trong khoảng 30, 40 phút.
- Sau khi sắc, nước cạn còn khoảng 1 bát, tắt bếp và để nguội.
- Uống bài thuốc từ cỏ mần trầu và các thảo dược trên từ 2, 3 bát mỗi ngày. Có thể uống sau các bữa ăn chính.
Chữa sỏi tiết niệu
Bài thuốc từ cỏ mần trầu trong việc chữa trị, cải thiện tình trạng sỏi tiết niệu cũng được dân gian áp dụng với hiệu quả khá tích cực.
Nguyên liệu cần chuẩn bị
- Cỏ mần trầu: 40g
- Lá tre: 20g
- Bông mã đề: 20g
- Cam thảo: 8g
- Chi tử: 8g
- Hương phụ chế: 12g
- Sinh địa: 16g
Cách chế biến và sử dụng:
- Rửa sạch các nguyên liệu thảo dược.
- Cho cỏ mần trầu, lá tre, bông mã đề, cam thảo, chi tử, hương phụ chế và sinh địa vào một nồi nước. Đổ khoảng 2 lít nước vào nồi và đun sôi.
- Khi nước còn khoảng 1 lít thì tắt bếp và để nguội.
- Lọc bỏ các thảo dược và lấy nước cốt uống trong ngày.
- Mỗi ngày uống 2 thang thuốc, chia đều thành 3 lần uống trong ngày. Dùng liên tục trong 10 ngày.
Điều trị táo bón, động thai ở phụ nữ mang thai
Cỏ mần trầu từ lâu đã được sử dụng trong y học dân gian như một phương pháp truyền thống chữa táo bón và động thai ở phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, việc sử dụng loại cây này hoặc bất kỳ loại thuốc hoặc thảo dược nào khác trong thời kỳ mang thai cần phải được thực hiện cẩn thận và dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Nguyên liệu
- 15 gam cỏ mần trầu rửa sạch, cắt nhỏ.
Cách chế biến
- Đổ 500 ml nước vào nồi, đun cho đến khi nước sôi. Nước sôi thêm cỏ mần trầu đã cắt nhỏ vào nước.
- Đun nước với lửa nhỏ trong khoảng 10-15 phút, cho đến khi nước còn khoảng 300ml. Lọc lấy nước sắc cỏ mần trầu đã chế biến. Chia nước sắc thành 2-3 phần và uống trong ngày.
Trị bệnh tâm thần
Cỏ mần trầu được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số triệu chứng tâm thần như đập phá, nói nhảm, và khó ngủ. Dưới đây là cách chế biến thuốc từ cỏ mần trầu để hỗ trợ trong trường hợp này:
Nguyên liệu cần chuẩn bị:
20g thân và lá cỏ mần trầu (loại bỏ hoa và rễ)
Cách chế biến và sử dụng:
- Rửa sạch thân và lá cỏ mần trầu.
- Đổ 500ml nước vào nồi và đun nước đến khi sôi.
- Khi nước sôi, tiếp tục đun nước với lửa nhỏ trong khoảng 10-15 phút.
- Lọc lấy nước sắc cỏ mần trầu để uống liên tục trong vòng 1 tháng.
Những điều cần lưu ý về sử dụng cỏ mần trầu
Trong quá trình sử dụng cây cỏ mần trầu để chữa bệnh, cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Cỏ vườn trầu vốn dĩ là một loại cỏ mọc hoang, nên có nhiều bụi bẩn bám vào. Vậy nên, trước khi sử dụng cần rửa sạch, loại bỏ hết bụi bẩn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
- Tương tự như các loại thảo dược tự nhiên khác, việc sử dụng cỏ bắc trong chữa bệnh cũng cần được tham khảo ý kiến từ bác sĩ chuyên khoa, nhất là những đối tượng mắc bệnh lý mạn tính nặng nề.
- Cần thận trọng khi sử dụng các bài thuốc từ cỏ mần trầu với những cơ địa nhạy cảm, trẻ nhỏ, người cao tuổi…
- Nếu có bất kỳ dấu hiệu không bình thường hoặc phản ứng dị ứng sau khi sử dụng cỏ vườn trầu, hãy ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến từ chuyên gia y tế.
Những thắc mắc thường gặp
Trong quá trình tìm hiểu về tác dụng của cỏ mần trầu, dưới đây là một số thắc mắc được khá nhiều người quan tâm:
Cỏ mần trầu gội đầu có tác dụng gì?
Cỏ mần trầu cũng có thể được sử dụng để gội đầu và có một số tác dụng có lợi cho tóc và da đầu. Dưới đây là một số tác dụng của việc sử dụng cỏ mần trầu để gội đầu:
- Làm sạch da đầu: Cỏ mần trầu có tính kháng vi khuẩn và kháng nấm, giúp làm sạch da đầu và loại bỏ bụi bẩn, dầu thừa, và tạp chất tích tụ trên da đầu.
- Giảm ngứa và viêm da đầu: Cỏ mần trầu có tính chất chống viêm và giúp giảm ngứa da đầu, đồng thời giúp làm dịu các triệu chứng viêm da đầu như viêm nang lông và viêm da tiết bã nhờn.
- Giảm tình trạng bị gàu: Cỏ mần trầu có tác dụng kháng nấm, giúp giảm tình trạng gàu và điều tiết vi khuẩn trên da đầu.
Để sử dụng cỏ mần trầu để gội đầu, bạn có thể sắc một số lá hoặc thân của cỏ mần trầu với nước sạch và sau đó sử dụng nước sắc này để gội đầu như bình thường.
Cỏ mần trầu uống nhiều có tốt không?
Cỏ mần trầu là một loại thảo dược tự nhiên có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, như với bất kỳ loại thảo dược hay thuốc nào khác, việc sử dụng cỏ mần trầu cần được thực hiện đúng mức độ và hợp lý để tránh tác dụng phụ không mong muốn.
Khi sử dụng cỏ mần trầu, chúng ta nên tuân thủ liều lượng được đề xuất và hướng dẫn bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế. Việc dùng quá liều có thể gây hại cho sức khỏe và gây ra các vấn đề sức khỏe không mong muốn
Ngoài ra, việc dùng cỏ mần trầu trong thời gian dài và liên tục cũng cần được thận trọng. Điều này có thể tác động đến cơ thể và sức khỏe tổng thể. Đối với các nhóm như phụ nữ mang thai, cho con bú, người cao tuổi hoặc bị bệnh mãn tính, nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cỏ mần trầu.
Những thông tin qua bài viết là công dụng, cách sử dụng và một số lưu ý khi sử dụng cây cỏ mần trầu mà chúng tôi muốn chia sẻ đến bạn. Hy vọng giúp ích cho bạn trong việc tìm hiểu thêm về các bài thuốc dân gian từ các loại cây cỏ quen thuộc.
